Onlangs las ik een column van schrijver Tommie Wieringa over een fotografe die een rechtszaak had gewonnen over plagiaat. Zijn tekst gaf mij de indruk dat hij het niet eens was met de beslissing van de rechter. Over de fotografe schreef hij dat ze er slaafs bij zat.
Jonathan Ive deed jarenlang over het ontwikkelen van de iPhone. Treffend noemde hij imitatie de hoogste vorm van vleierij. In datzelfde interview (met Vanity Fair) zegt hij ook dat vleierij niet het eerste is waar hij aan denkt als hij de uitkomst van zijn jarenlange harde werken zomaar gekopieerd ziet.
Mensen die herinnerd worden hebben het talent om met hun ambacht iets op zo’n treffende manier te maken, dat het feilloos doel treft. Dat vraagt toewijding, offers en jarenlange oefening. Wat anderen achteraf ervaren als het ei van Columbus of het intrappen van een open deur, is niet zelden de uitkomst van monnikenwerk. De weg van een idee naar iets fysieks is een bijzondere weg die niet over rozen gaat. Gelijk een mooi voorbeeld: Het vinden van een nieuwe rozensoort vereist zomaar vijftien tot twintig duizend kruisingen. De royalty’s over die ene succesvolle roos moeten de vele duizenden mislukkingen goedmaken. Nog een mooi voorbeeld. Ik herinner mij een interview met een ontwerper van het supersonische vliegtuig Concorde. Een passagier klaagde geen grote knal of heftige trillingen te hebben meegemaakt bij het overschrijden van de geluidsbarriere. De ontwerper antwoordde dat juist dat het moeilijkste was.
Grote artiesten hebben het voordeel dat hun naam hen toegang tot de markt verschaft en zij lopen weleens tegen de lamp. Meestal worden de zaken achter gesloten deuren geschikt voordat de rechter voor hen beslist dat de inkomsten de auteursrechthebbende toekomen wat groot gezichtsverlies kan veroorzaken. De druk of de zucht om aan de top te komen of te kunnen blijven is hoog terwijl creativiteit (het kunnen creëren van iets nieuws) een diepgewortelde authenticiteit vereist en dat is soms zelfs ontzettend moeilijk zo niet onmogelijk, waardoor mensen gedreven worden tot jatten van anderen.
Ideeën zijn niet te beschermen, gelukkig maar. Plannen en producten zijn dat wel. Kopiëren en vervolgens presenteren als eigen werk is bedrieglijk en eerloos. Als ze gemaakt zijn met ‘een beetje lenen bij de buren’, is de grens gevonden. Je kunt je laten inspireren, maar ook dat geeft aan het niet zelf te hebben bedacht. Werkelijke creatie is van authentieke klasse, een werk waar zelfs geen plaats is voor woede. Werkelijke creatie is uit liefde gedaan en precies dat is een kwaliteit van de mensen die de absolute top bevolken en herinnerd worden. De rest laat zich hoogstens inspireren, of erger, zegt dat iemand er slaafs bij zat.