Om onszelf te beschermen tegen gedrag van anderen houden we dingen geheim, maar geheimen veroorzaken ook een geestelijke belasting. Het piekeren, er nergens mee naartoe kunnen, dat doet een mens geen goed. Als je iets echt geheim wilt houden moet je het voor je houden. Terwijl vertrouwen peiler is van liefde, maken heimelijkheden de doemenden. Geheimen en vertrouwen gaan niet goed samen.
Iets onder de pet houden is een strategie die uiteindelijk geen stand houdt. Omstanders, consequenties, angst en geweten zijn de lucht in de bal van geheimen die je onder water wilt houden. De geschiedenis leert ons dat geheimen dus aan de oppervlakte willen komen.
Het rechtzetten van de dingen, verwerking, vergeving, het zijn processen waarbij het nodig is om te weten waarover het gaat. Als iets geheim moet blijven gaat het kennelijk over iets dat zo erg is dat bij ontdekking iets belangrijks of misschien zelfs een gezicht verloren zou kunnen gaan. Maar als iets geheim moet blijven, niet meer besproken kan worden, dan kunnen we het ook niet vergeven. Juist dat heeft toenemend eindeloos lijden tot gevolg.
Op de lagere school werden mijn kinderen getraind in weerbaarheid tegen volwassenen. Helemaal los van het discutabele van die training zei mijn dochter: ‘Pap, als iets geheim moet blijven is het meestal niet goed.'
Interessant: Kinderen leren dat incestplegers de vertrouwenssfeer inzetten om kinderen te bewerken met een gezellig ‘ons geheimpje’. Mijn kinderen weten nu dat geheimen meestal foute boel zijn. Plausibel? Misdadigers praten ook liever niet over hun daden, net zoals de mensen die liegen, vreemdgaan, misbruiken, macht misbruiken, stelen, bedriegen, dwingen, verkrachten.
Laten we de empathie eens proberen. Maak van jezelf een slachtoffer en plaats je dan oog in oog met degene die jou iets heel ergs heeft aangedaan. Jij kent details van wat zich heeft voorgedaan, maar onomstotelijk bewijs blijft uit. Het niet willen vertellen van de dader, het gebrek aan transparantie, dat zijn zaken die voor de officier van justitie reden zijn om een extra strafverhoging te eisen, zoals in zaak rondom de Utrechtse serieverkrachter. De redenering is dat het uitblijven van klaarheid het leed van slachtoffers ernstig verzwaart. Weten hoe? Vraag het anders eens aan nabestaanden van slachtoffers van een BUK-raket bij MH17, zij kunnen haarfijn vertellen over de pijn en ellende die gebrek aan transparantie veroorzaakt en levens verwoest. Snap je het nu nog niet? Dan is er wellicht iets mis met jouw empathisch vermogen.
Voor doemenden is confrontatie met naderend gezichtsverlies pijnlijk. Zo iemand zegt dan onhoorbaar ‘au’ en verbergt zich liefst achter een almaar aandikkende betonnen muur die relaties, vriendschappen of liefde met iemand en zelfs de liefde voor zichzelf onmogelijk maakt. Zodra dat aan de orde is, is het bespreekbaar maken van de dingen verre van verraad. Erover vertellen is niets minder dan het een aan het licht laten komen van wantoestanden en misdaden. Juist dat bespreekbaar worden van de dingen is het begin van het einde van het lijden van mensen. De dingen bespreekbaar maken is het begin van de oplossing. Vergeving begint immers met het bespreekbaar maken van de dingen en wordt gevolgd door het vragen om vergeving.
Een geheim invalideert het vertrouwen. Het beschamen van vertrouwen verjaagt naïviteit en maakt de liefde stuk. Het stukmaken van liefde is wat mij betreft ook een misdaad. Mijn dochter had het dus juist: ‘Als iets geheim moet blijven is het meestal niet goed.’ Als we geen vragen meer mogen stellen zijn we verloren in een kritiekloze wereld waar de ellende zich alleen maar opstapelt. Specifieke kennis over misdaden of wantoestanden hoef je niet voor je te houden en als die feiten de dader ‘zeer’ doen dan is dat volgens de maatstaven van diezelfde dader misschien wel pijnlijk te noemen, maar van ondergeschikt belang omdat het geheimhouden zelf het leed van het slachtoffer ernstig heeft verzwaard.
Als je iets verkeerd hebt gedaan, geef het dan toe, vertel. Misschien zie je dan woede, symptoom van leed, het haalt ook de angel uit het gesprek en maakt vergeving mogelijk. Het beperkt schade en helpt het helen van wonden en zelfs herstel van vertrouwen. Het verlicht de geest en dat is niet alleen voor slachtoffers en omstanders beter, het is zelfs in het belang van een dader. Het geheim houdt de misdaad in stand en vergroot de gevolgen. Alleen vergeving en genade doen misdaad verdwijnen in vergetelheid en daarvoor is het nodig om klaarheid te hebben. Uiteindelijk is een veroorzaker van leed moedig en respectvol met het verschaffen van klaarheid.
Blijf vragen stellen, liefst over de dingen die geheim moeten blijven. Daarmee haal je weleens iemands woede op de hals, maar je verbetert de wereld omdat je de liefde en dus uiteindelijk de mensen redt.